OSMANLI KÜLTÜRÜNDEN GÜNÜMÜZE MİRAS: FENER UÇURTMA

OSMANLI KÜLTÜRÜNDEN GÜNÜMÜZE MİRAS: 

FENER UÇURTMA

 

Osmanlı döneminde hem çocukların hem de büyüklerin severek uçurduğu fener uçurtma kültürü, günümüzde Üsküdar Belediyesi Mehmet Naci Aköz Uçurtma Müzesi tarafından yaşatılıyor. Müzede sergilenen ve o dönemdeki uçurtmaların birebir aynısı olan fener uçurtmalar, ziyaretçilerden büyük ilgi görüyor.

Osmanlı'da uçurtma; sadece sıradan halkın değil, saray ve çevresinin de en çok sevilen eğlencelerinden biriydi.  Baharın gelmesiyle birlikte, hem İstanbul hem de taşrada gökyüzü uçurtmalarla dolar, hem küçükler  hem büyükler, çeşitli malzemelerden yaptıkları uçurtmaları keyifle uçururdu.

Sarayda da şehzadelerin ve bürokrat çocuklarının uçurtmayı sevdikleri ve her fırsatta uçurtma uçurdukları bilinmektedir. Özellikle şehzadeler için yapılan sünnet törenlerine ait minyatürlerde, uçurtmalara rastlamak mümkündür.

Osmanlı döneminde 40 farklı çeşit ve modelde uçurtma yapıldığı biliniyor. Bunlardan elma, armut ve yıldız tabir edilen modeller, günümüzde de gök yüzünü süslüyor. Fener uçurtma olarak bilinen model ise unutulmaya yüz tutmuş durumda. Kendisini  andıran dilek kandillerinin revaçta olduğu şu dönemlerde bile, fener uçurtmaları bilenlerin sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor.

FENER UÇURTMA NEDİR?

Fener uçurtma, H şeklinde çakılmış ve iç içe geçirilmiş çıtalardan oluşan iki iskeletin, kağıtla kaplanmasıyla yapılan bir uçurtma modeli. Kutu şeklinde bir görünüme sahip olan bu uçurtmaya fener uçurtma denilmesinin nedeni ise, iki iskeletin birleştiği noktaya, içine gaz yağı konulmuş fener.   Uçurtmanın sahibi, havalandırmadan önce bu feneri yakıyor ve uçurtmayı fener iyice yanmaya başladıktan sonra gökyüzüne salıyordu. Özellikle akşam vakitlerinde, gökyüzünde salına salına uçan fener uçurtmadan yayılan ışık, görenleri adeta büyülüyordu.

FENER UÇURTMA KÜLTÜRÜNÜ YAŞATIYOR

İstanbul Üsküdar'da bulunan Üsküdar Belediyesi Mehmet Naci Aköz Uçurtma Müzesi, o dönemin ruhunu yansıtan son birkaç fener uçurtmaya ev sahipliği yapıyor. Çocukluk döneminde oturduğu mahallenin abileri tarafından yapılmış olan, en az 50 yıllık fener uçurtmaları koleksiyona katan Müze Kurucusu Mehmet Naci Aköz, bu uçurtmaları koruma altına alarak günümüze ulaştırmayı başarmış.

Fener uçurtmaların artık unutulmaya yüz tuttuğunu anlatan Aköz; "Bu uçurtmaları bilen en son nesil biziz. Bir çok güzel şey gibi, fener uçurtmaların da nesli tükeniyor. Türk uçurtma kültürünü yaşatmayı kendine hedef koyan İstanbul Uçurtmacılar Derneği ve Üsküdar Belediyesi Mehmet Naci Aköz Uçurtma Müzesi olarak, müzemizin baş köşesine kendi kültürümüze ait uçurtmaları koyduk ve yeni nesilllere bunları anlatmaya, tanıtmaya çalışıyoruz. Gençlerimiz ve çocuklarımız bu uçurtmalara ilgi gösteriyor.  Bizlerden bilgi alıp, program sonunda bol bol fotoğraf çektiriyor" dedi.